بررسی تجربه دبیران علوم دوره دبیرستان از ماهیت علم و چگونگی انعکاس آن در کتاب های درسی

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تجربه دبیران علوم دوره دبیرستان از ماهیت علم و چگونگی انعکاس آن در کتاب های درسی است. این تحقیق از نوع کیفی و پدیدارشناسی است. جامعه آماری شامل کلیه دبیران علوم( فیزیک، شیمی، زیست شناسی و زمین شناسی) دوره متوسطه شهر تبریز می باشد. بنابراین براساس روش نمونه گیری هدفمند، مصاحبه های نیمه سازمان یافته با 30 دبیر علوم در شهر تبریز در خصوص ماهیت علم و چگونگی انعکاس آن در کتاب های درسی صورت گرفت. جهت دستیابی به روایی سوالات مصاحبه از نظرات اساتید صاحب نظر استفاده شد و برای حصول اطمینان از پایایی داده های پژوهش از روش مطالعه ی مکرر، مقایسه مستمر داده ها، خلاصه سازی و دسته بندی اطلاعات بدون اینکه داده ها آسیبی ببینند استفاده شد. داده های به دست آمده از این مصاحبه ها با استفاده از روش پیشنهادی اسمیت (1995) مورد تحلیل قرار گرفت. ده مضمون اصلی از یافته ها استخراج شد که می توانند تجربه دبیران علوم از ماهیت علم را به تصویر بکشند. یافته ها نشان داد که اگرچه دبیران علوم به پنج مورد از جنبه های ماهیت علم از قبیل (الف) تجربی بودن دانش علمی؛ (ب) موقتی بودن دانش علمی؛ (ج) فرق بین مشاهده و استنتاج در علم؛ (د) ماهیت خلاقانه دانش علمی؛ و (و) تأثیر فرهنگ و اجتماع بر چگونگی انجام کار علمی اشاره کردند اما با این حال اکثر دبیران در خصوص برخی از موضوعات ازقبیل (الف) تعریف علم؛ (ب) روش علمی؛ (ج) ذهنیت و نظریه بار بودن مشاهدات؛ و(د) فرق و عملکرد بین نظریه ها و قوانین تجارب خوبی نداشتند. در خصوص انعکاس ماهیت علم در کتاب های درسی از نظر دبیران ملاحظه گردید که برخی از جنبه های ماهیت علم از قبیل تجربی و موقتی بودن و نقش مشاهده و استنتاج در کتاب های درسی خوب انعکاس یافته است اما به ماهیت ذهنی ، تخیلی و خلاقانه دانش علمی و ویژگی دانشمندان به صورت خیلی جزئی اشاره شده است و در مورد تأثیر مسائل فرهنگی و اجتماعی بر چگونگی انجام کار علمی، اکثر دبیران بیان کردند که به این مولفه در کتاب های درسی هیچ اشاره ای نشده است.